Gut, eklemlerde veya yumuşak dokularda aniden gelişen şiddetli ağrı, şişlik ve kızarıklıklara neden olan bir rahatsızlıktır. Birçok durumda, ilk atak büyük parmak eklemlerinde meydana gelse de birçok eklemi etkileyebilen inflamatuar bir artrittir. Neyse ki, Gut atakları ilaçlarla kontrol ve tedavi edilebilir.
Hastalığın Tanımı
Gut, kan dolaşımında ürik asit ’in çok fazla birikmesi nedeniyle gelişir. Yükselmiş ve çözünmüş ürik asit daha sonra kan dolaşımından dışarı çıkar, eklemlerde veya yumuşak dokularda mikroskobik başak benzeri kristaller oluşturur.
Vücudumuz ürik asit kristallerine, yabancı veya bakteri gibi tepki verir. Beyaz kan hücreleri ve diğer enfeksiyonla savaşan hücreler bölgeye gönderilir, bu da inflamasyon ile sonuçlanır. Bu reaksiyon bir enfeksiyon (iltihap) gibi görünebilir: Etkilenen bölge kırmızı, şişmiş, sıcak ve çok hassas hale gelir.
Akut gut atakları 3 ila 10 gün arasında sürebilir. Tedavi olmaksızın bile ataklar yavaşça iyileşir. Tedavi ile semptomlar daha çabuk iyileşir.
Gut ‘un Etkileri
Guttan etkilenebilecek dokular şunlardır:
Eklemler: Gut genellikle ayak başparmağı eklemini etkilemektedir. Bununla birlikte, diz ve kalça gibi büyük eklemleri de etkileyebilir.
Bursa: Vücudun her tarafında bulunan bu ince, kaygan keseler, içerisindeki az miktarda sıvı ile kemikler ve yumuşak dokular arasında minder görevi görürler. En yaygın olanları dirsek (olekranon bursa) ve diz önü (prepatellar bursa) bursitleridir.
Tendon kılıfları: Bu tüneller, el ve ayaklardaki tendonlara beslenme sağlar ve besler.
Böbrekler: Yüksek ürik asit seviyeleri böbrek taşlarına ve bazen de böbreklere zarar verebilir. Günde 100 kişiden yaklaşık 15 kişi böbrek taşı geliştirir.
Gut Hastalığının Seyri
İlk gut atağından sonra, bir diğer atağın meydana gelmesi aylar veya yıllar sonra olabilir. Bununla birlikte, önleyici tedavi almayanlar, genellikle 2 yıl içinde bir sonraki atağa maruz kalabilirler. Sonraki ataklar daha şiddetli olabilir ve aynı anda birden fazla eklemi etkileyebilir. Zaman geçtikçe, gut atakları da daha sık hale gelebilir.
Ürik asit seviyeleri uzun bir süre boyunca yüksek kalırsa, eklemler ve tendonların çevresinde birikerek tofüs denilen kireçli tortular, beyaz diş macunu gibi görünür ve cildin altında gözle görülür topaklar oluşturur.
Gut bir kaç yıl süren kronik aşamaya ilerlediğinde eklemlerde kalıcı hasar ve deformitelere yol açarak kalıcı ağrılar oluşabilir. sahip olabilir, ağrı kalıcı olabilir. Düzgün bir şekilde tedavi edildiğinde, gut vakalarının çoğu bu bu sakatlıkların çoğu görülmez.
Sebepleri
Vücud çok fazla ürik asit ürettiğinde veya yeterince yok etmediğinde gut gelişebilir. Kandaki ürik asit seviyeleri çok yüksek olduğunda, buna hiperürisemi denir.
Ürik Asitin Rolü
Ürik asit vücutta doğal olarak bulunan ve protein açısından zengin besinler olan püreleri parçaladığında üretilir. Kanda bulunan normal seviyelerdeki ürik asit güçlü bir antioksidandır ve herhangi bir hasara neden olmaz. Vücut, ürik asidi böbrekler ve idrar yoluyla atmak suretiyle belirli bir seviyede tutar.
Hiperürisemi olması olabilir ve gut gelişmemesi mümkündür. Yüksek ürik asit düzeylerine sahip insanların yaklaşık üçte ikisinde gut atağı yoktur. Bazı insanların anormal derecede yüksek seviyelerde ürik asitlere neden tepki vermediği bilinmemektedir.
Risk Faktörleri
Gut, ABD'deki yaklaşık 100 kişiden 2'sini etkilemektedir. İnsanlarda hiperürisemi ve gut oluşumu için daha fazla risk taşıyan çeşitli faktörler vardır.
- Cinsiyet ve yaş. Gut, erkeklerde kadınlardan daha yaygındır ve genç yaşta erkekleri daha sık etkiler. Erkeklerde genellikle 30 ve 45 yaşları arasında gut gelişir. Kadınlar da ise, genellikle menopozdan sonra 55 ile 70 yaşları arasında gut görülür.
- Aile öyküsü. Ailenizin diğer üyeleri gut geçirdiyse, hastalık için daha büyük risk altındasınız demektir. Diğer tıbbi problemler. Bazı sağlık koşulları, kanda daha yüksek seviyelerde ürik asitlere neden olabilir. Bunlar yüksek tansiyon, diyabet, böbrek hastalığı ve bazı anemi türleridir.
- İlaçlar. Hipertansiyon ve kalp hastalığını tedavi etmek için kullanılan diüretikler (su hapları) ürik asit seviyelerini artırabilir. Aspirin de yapabilir. Bağışıklık sistemini baskılayan ve nakledilen organların reddedilmesini önlemek için kullanılan Siklosporin isimli ilaç, gut gelişimi ihtimalini yükseltir.
- Yaşam tarzı. Aşırı kilolu olmak ve çok fazla alkol almak gut için riskinizi artırabilir.
Klinik Belirtiler
Gut atağı sırasında, etkilenen eklem genellikle kırmızı ve şişmiş olur. Ani ve şiddetli olabilir. Geceleri sizi ayak başparmağınızdaki yoğun ağrılar ile uyandırabilir, o kadar yoğun ki, dokularla bile dokunduğunuzda ayakta duramazsınız. Etkilenen eklem tipik olarak kırmızı ve şişmiş olur. Ayrıca sıcak hissedebilir.
Eğer ateşiniz varsa, enfeksiyonunuz olabilir. Bu derhal tedavi gerektirir. Gut olan birçok insan da diyabetiktir ve enfeksiyon için daha büyük risk altındadır.
Gut belirtileri ile karşılaşırsanız bir doktora görünmek önemlidir. Gut, zamanla kötüleşen kronik bir hastalıktır. Tedavi ile hastalığı kontrol edebilir ve eklem hasarını önleyebilirsiniz.
Teşhis ve Muayene
Bazen, bir enfeksiyon dan veya başka bir durumdan ani bir gut atağını ayırt etmek zordur. Özel testler doktorunuzun teşhis koymasına yardımcı olabilir.
Kan testi, kanınızdaki ürik asit düzeyini ölçebilir. Yüksek bir ürik asit seviyesi gutun kuvvetli olduğunu göstermektedir.
Bazen akut gut atağı sırasında ürik asit düzeyleri normal olabilir çünkü ürik asit kan dolaşımınızı bırakır ve iltihaplı dokuya girer. Bir gut saldırısı sırasında yüksek bir ürik asit seviyeniz varsa, bu seviyenin saldırıdan önce daha da yüksek olması muhtemeldir. Gut teşhisine yardımcı olmak için doktorunuz, kan ürik asit seviyelerini, saldırılar arasında, yüksekte çalışıp çalışmadığını kontrol edebilir.
Hiperürisemisi olan çoğu insan da gut gelişmez ve gut olan kişilerin kanlarında farklı seviyelerde ürik asit olabilir.
Belirtileriniz ilk tedavilerle düzelmiyorsa, doktorunuz sinovyal sıvı analizini önerebilir. Bu, gut için daha doğru bir testtir. Bu test sırasında iltihaplı ekleminizden sinovyal sıvı çekilir. Sinovyal sıvı eklemleri çevreler ve yağlar. Gut olduğunuzda, eklemde daha fazla sıvı vardır ve bu sıvı beyaz kan hücrelerini içeriyordur. Ayrıca bu sıvı özel bir mikroskopla görülebilen ürik asit kristalleri içermektedir.
Tedavi
Gut tedavisi, akut ataklar sırasında ağrıyı hafifletmeye, gelecekteki gut ataklarını önlemeye, tofüs ve kalıcı eklem hasarı gelişme riskini azaltmaya odaklanır.
Akut Atak Ağrı Yönetimi:
Evde yapılan ilaçlar. Akut gut atağı sırasında inflamasyonu azaltmak ağrıyı azaltacaktır.
•Buz. Şişmeyi azaltmak için etkilenen bölgeye buz uygulayın. Doğrudan cilde buz uygulamayın. Bir buz paketi kullanın ya da buzun etrafına bir havlu sarın. Bir seferde yaklaşık 20 dakika boyunca buz uygulayın.
•Yükseltmek. Sıklıkla etkilenen bölgeyi kalbin seviyesinin üzerinde tutun.
•Dinlenme. Semptomlar mevcutken etkilenen bölgeyi mümkün olduğunca az hareket ettirin.
• Over-the-counter steroidal anti-inflamatuar ilaçlar. Gut hastalığı hafifse, reçetesiz satılan antiinflamatuar ilaçlar (ibuprofen, naproksen) ağrıyı hafifletebilir. Steroidal olmayan anti-enflamatuar ilaçları kullanmanın ciddi bir yan etkisi olduğundan almadan önce doktorunuza danışın.
Reçeteli ilaçlar. Doktorunuz, indometasin gibi reçeteyle dirençli non-steroidal anti-inflamatuar ilaç önerebilir.
Akut gut atağı sırasında inflamasyonu azaltmak için kolşisin de verilir. Bu ilaç son zamanlarda gut tedavisi için Federal İlaç İdaresi tarafından onaylanmıştır. Tüm ilaçlar gibi, kolşisin de doktorunuzla konuşmanız gerektirecek yan etkilere sahiptir.
Doktorunuz ayrıca akut gut atakları için kortikosteroidler reçete önerebilir. Bunlar, hap şeklinde ya da intravenöz olarak alınabilen ya da ağrılı eklem içine enjekte edilebilen güçlü anti-enflamatuar ilaçlardır. Kortizon, şiddetli enflamasyonu çok hızlı bir şekilde geliştirebilir.
Aşağıdaki besinleri tüketmekten kaçının veya azaltın:
- Sakatatlar
- Balık ve kabuklu deniz ürünleri
- Deniz tarağı
- Koyun eti
- Dana eti
- Karnabahar
- Yeşil bezelye
- Kuru fasulye
- Mantarlar
1- Cerrahi Dışı Tedavi
1-İlaçlar. Kanlarında yüksek seviyelerde ürik asit bulunan hastalar, ürik asit düzeylerini kontrol eden ilaçlardan yararlanabilirler. Düşük ürik asit düzeylerine sahip olmak, eklem yıkımını azaltabilir ve önleyebilir.
Bu tip ilaçlar, ürik asit düzeylerini 6 mg / dL'den daha azına düşürmek için kullanılır. Tofüsü olan kişiler 5 mg / dL'den daha düşük seviyelerde daha büyük bir faydaya sahip olabilirler.
Doktorlar genellikle uzun süreli etkisi olan ilaçları, aşağıdaki durumlara sahip olan hastalara reçete eder:
• Yılda üç kereden fazla atak geçirme
• Şiddetli ve sakatlık bırakan gut atakları
• İlerleyici olabilecek eklem artriti
• Tofüs
Mevcut ilaçlar farklı kullanımlara sahiptir.
• Allopurinol vücudunuzun ürettiği ürik asit miktarını azaltır.
• Kolşisin beyaz kan hücrelerinin gut kristaline saldırmasını önler. Standart bir doz günde bir veya iki kez 0.6 mg'dır. Gelecekteki saldırıların önlenmesine yardımcı olmanın yanı sıra, kolşisin akut gut atağı sırasında inflamasyonu etkili bir şekilde azaltabilir.
• Probenecid böbreklerinizin vücudunuzdan ürik asitleri filtrelemesine yardımcı olur
• Febuxostat ürik asit seviyelerini düşürür. Allopurinoldan daha pahalı olmakla birlikte, febüksostat probenecid veya allopurinol kullanamayan hastalar için bir seçenektir.
• Böbrek hasarı veya tekrarlanan böbrek taşı veya idrarında aşırı ürik asit
2-Yaşam tarzı değişikliği.
Doktorunuzun tedavi planını takip etmenin yanı sıra, gut saldırılarını ve gelecekteki eklem hasarlarını önlemek için;
• Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak için ne yediğinizi egzersiz yapın ve izleyin
• Ürik asitin sisteminizden temizlenmesi için bolca su içirin.
• Kalori alımınızı azaltın, özellikle yağdan kalori alın
• Şekerli içeceklerden kaçının
• Karmaşık karbonhidratlar yiyin
• Az yağlı süt ürünlerinden protein alın. Pürinler et ve deniz ürünlerinde yüksektir. Bunlardan çok yemek bazı kişilerde ürik asit seviyelerini artırabilir.
• Alkolden kaçının
2- Cerrahi Tedavi
Kronik gut ile ilişkili ve yıkıcı artrit geliştiren kişiler, ameliyatla tedavi olabilir.
Tofüs nodüllerinin çıkarılması. Bazı durumlarda, parmak veya ayak parmağı eklemleri, tendonlar veya bursaların etrafındaki büyük ürik asit nodülleri, ağrılı şekilde iltihaplı kaldıkları için çıkarılmalıdır. Bu nodüller ayrıca açılıp boşalır veya enfekte olabilir.
Eklem Füzyonu. Kronik gut kalıcı eklem yıkımına neden olduysa, hareketi azaltmak ve kronik ağrıyı hafifletmek için daha küçük eklemlerler de füzyon gerekebilir.
Eklem Replasmanı. Bu prosedür ağrılı eklemi çıkarmayı ve onu yapay parçalarla değiştirmeyi içerir. Eklem replasmanının amacı, eklem hareketini sürdürmenin yanı sıra ağrı rahatlaması sağlamaktır. Diz, gut nedeniyle replasman gerektiren en yaygın eklemdir.
Op.Dr.Tahir Mutlu DUYMUŞ
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
Özgeçmiş için tıklayınız.
Keywords: Gut hastalığı, gut hastalığı nedir, gut hastalığının belirtileri, gut hastalığının tedavisi