Omuz Travması

Omuz travması çok yaygın olarak görülür. Yaralanmalar yüksek enerjili trafik kazaları sonrasında omuzun üzerine düşme sonucu oluşur ve kürek, köprücük ve kol kırıkları ile sonuçlanabilir. Bir şey kesindir: herkes hayatında bir kere omuz travması geçirir.

Anatomi

Omuz üç kemikten oluşur;

1. Skapula (kürek kemiği)
2. Klavikula (köprücük kemiği)
3. Humerus ( Üst kol kemiği)

Bu kemikler birbirine yumuşak dokular (bağlar, kirişler, kaslar ve eklem kapsülü) ile bağlanır.

Omuz üç eklemden oluşur;

1. Glenohumeral eklem- kol ile kürek kemikleri arasında
2. Akromioklavikuler eklem- köprücük ile kürek kemiği arasında
3. Sternoklavikuler eklem- Köprücük ile göğüs ön duvarı arasında

Omuzun ana eklemi Glenohumeral eklemdir ki üst kol kemiği tokmağın başı gibi kürek kemiğinin (skapula) glenoid denilen küçük yuvasına oturur.
Omuz eklemi yumuşak dokular tarafından birkaç kat şeklinde örtülür. En büyüğü ise cilt altındaki deltoid kasıdır ki omuza yuvarlak görünümünü verir. Bu kas kolu yukarı kaldırmamıza yardımcı olur. Deltoid kasının altında su balonuna benzer bursa denilen bir kese vardır.

Omuz Yaralanmasının Tipleri

• Omuz yaralanmalarının birçok türü vardır;
• Kemik kırıkları: Köprücük, kürek ve proksimal humerus denilen üst kol kırıkları şeklinde olabilir.
• Çıkıklar : üç faklı eklemde olabilir;
• Akromioklaviküler eklem
• Sternoklaviküler eklem
• Glenohumeral eklem' ler şeklindedir.

Yumuşak doku yaralanmaları olabilir ki bunlar; kas, tendon, bağ dokuları, rotator manşet yırtıkları veya labral yırtık olabilir.

Bu sayfada kırık ve çıkıklar üzerinde durulacaktır. 

Nedenleri

Kırıklar

Klavikula ve proksimal humerus kırıkları doğrudan darbe, düşme, çarpma ve motorlu araç kazaları ile olabilir.
Skapula (kürek) göğüs ve çevresindeki kaslar tarafından korunmaktadır ve kolay kırık oluşmaz. Bundan dolayı kürek kemiği kırıkları yüksek enerjili travmalar ile olur. Skapula kırıkları genellikle göğüs yaralanmaları ile ilişkilidir.

Omuz Çıkığı

Ön omuz çıkıkları kolun zorla dışa dönmesi ile olur. Düşme veya doğrudan omuza olan darbelerle de olabilir.
Arkaya omuz çıkıkları genellikle sara (epilepsi) veya elektrik çarpmaları ile olur.

Omuz Separasyonları (ayrımları)

Akromioklaviküler eklem üzerine düşmelerde veya ağır kaldırmalarda olabilir.

Kırıkların Bulguları 

Genel Bulgular;

• Ağrı
• Şişme
• Omuz Harekelerinde İnstabilite
• Omuz hareket ettirildiğinde açılanma ve taşlanma hissi

Spesifik Kırıklar ve Bulgular;

Klavikula

• Köprücük kemiği alanında şişme
• Cilt altı kırık uçlarında yumru
• Omuz hareketleri sınırlı fakat üst kol kırıkları kadar değil.

Proksimal Humerus (üst kol) Kırığı

• Ciddi Şişlik
• Kısıtlı Hareket
• Ciddi Ağrı

Skapula Kırığı

• Ağrı
• Ödem

Omuz Ayrışması- Akromioklavikuler Separasyon

• Omuz üstünde ağrı
• Omuz üstünde piston hareketi

Omuz Çıkığı (Glenohumeral )

• Omuzun Önünde çıkıntı
• Kol hareketinde yetersizlik
• Dışa dönük kol
• Kolda ölülük hissi

Tanı

Röntgen ve fizik muayene yeterlidir. Bazen tomografi çekmek gerekebilir.

Tedavi Seçenekleri

Klavikula Kırığı

Klavikula kırıkları genel anlamda ameliyat olmadan tedavi edilir. Bazen kırık çok ayrışmış ve ya cilt altından çıkıntı yapmış ise gerekebilir. Ameliyatta plak ve vidalar veya tel çubuk şeklinde implantlar kullanılabilir.

Proksimal Humerus Kırığı

Kırık parçaları yerinde ve çok ayrışmamışsa cerrahisiz tedavi edilebilir. Fakat fragmanlar çok ayrık ise ameliyat endiksayonu olabilir ve ameliyatta plak, vida, tel çubuklar veya omuz eklem protezi gerekebilir.

Skapula Kırığı

Skapula kırıklarının genellikle %10-20 si ameliyat gerektirir ki bunlarda genelde eklem içi kırıklardır.

KIRIK NASIL HIZLI KAYNAR?

Kırık kaynaması üç aşamadan oluşur.

1-İnflamasyon fazı: Bu aşamada kırık bölgesine kan toplanır. Hematom evresi olarakda isimlendirilir. Kırığı tamir edecek hücrelerin ve kanın toplanması nedeniyle morluk oluşur. Bu aşamada hücreler arası iletişimi sağlayan kimyasal moleküller salınmaya başlar ve kemik üreten (osteoblast) ve kıkırdak üreten (kondroblast) hücreler ortaya çıkar. Takip eden birkaç hafta boyunca osteoblast ve kondroblast hücreleri kemik dokuyu üretmekle meşgulken osteoklastlar da (kemik hücreleri) bölgedeki kemik atıklarını temizler.

2-Onarım fazı: Kırık oluşumundan 2 hafta sonra osteoblastlar ve kondroblastlar tarafından proteinler üretirler. Bu proteinler, kollejenler, fibrinler ve kalsiyum mineralleri ile birleşerek sertleşmeye başlar ve yumuşak kallus denilen ve kırığı sabitlemekle görevli ilk yapı oluşur. Özellikle bu aşamada beslenme önemlidir. Vitamin, kollejen, protein, kalsiyum, D vitamini ve omega gibi takviye alınmalıdır. Oluşan bu yumuşak kallus dokusu ise yaklaşık 6-12 hafta aralığında sertleşerek, yük taşıyabilir duruma yani sert kallusa dönüşür. Röntgende gözüken bu kaynama dokusu sert kallusdur.

3-Remodeling fazı: Bu evre kemiğin eski haline dönüştüğü yeniden yapılanma (remodelling) evresi olup ve aylarca devam eder.

Kırık nasıl hızlı kaynar ? Kırığın hızlı kaynaması için neler yapılmalıdır. Beslenme nasıl olmalıdır?

Kırık kaynama süresi, kırığın yerine, kişinin yaşına ve kırık kemiğin büyüklüğüne göre 45-90 gün arası sürebilir. Bazı durumlarda 3-6 ayı bulabilir.

Çocukda hızlı yaşlılarda geç kaynama olur.

1-) İyi Beslenme: Kas iskelet gelişimi,kıkırdak oluşumu ve kırılan kemıgın kaynaması için gerekli olan A, B, C ve D vitaminlerinin yeterli dozlarda alınması şarttır. Özellikle D vitamini, Kalsiyum, Omega ve kollejenler kırığı iyileştirmek adına faydası vardır. D vitamini en doğal haliyle güneş ışınlarından alınabilir. Yoğurt, süt gibi kalsiyum içeren gıdalar da kaynamayı hızlandıran faktörlerdendir. Ton balığı, somon, morina ve uskumru gibi yağlı balıkların hepsinde yüksek düzeyde bulunan D vitamini ve Omega 3 bulunur. Kırık çevresinde şişen, gerilen ve zarar gören kas ve derinin iyeleşmesi için iyi beslenme, kollejen, protein ve vitamin takviyesi alınmalıdır. Bu amaçla SUNSET, SUNRİSE ve FİT 20 kullanılabilir. FİT 20 içerdiği hidrolize kollejen ile çıkıklardaki bağ ve kıkırdak tamirinde önemli rol oynar. 

2-) Kırık bölgesine olan kan akımı ve oksijenin artırılması: Kırığın hızlı kaynaması için yeterli miktarda Oksijenin, alınan protein, vitamin ve minarellerin yeterlı ve hızlı kan dolaşımı ile kırık bölgesine ulaştırılması önemlidir. Bu amaçla kırık bölgesindeki ödem azaltılmalı, sigara mutlaka bırakılmalıdır. Ayrıca kan akımın ve oksijenizasyonu hızlandırmak için nitrik oksit içermesi ile kan dolaşımını hızlandırma özelliği olan NİTRO Plus'un ağızdan alınacak şeklide günde 20 damla alınmasını tavsiye edelir. Nitrik Oksit, kimyasal formülü N-O olan bir gazdır. Hücresel düzeydeki verileri taşır, gaz halindeki yapısı sayesinde hücre zarı içine etkili bir şekilde nüfuz edebilir. Ayrıca Gliserol, Su, Magnezyum Klorür, Fruktoz, Noni meyve suyu konsantresi, Çinko Sülfat, Koenzim Q10, Krom III Klorüriçermektedir. Nitrik asidin öneminin araştırılması konusunda Nobel ödülü kazanmasından yola çıkılarak Nitro Plus son derece güçlü noni meyve özü içerir. 

3-) Havuç ve domateste bulunan likopen, maydanoz, ve yaban mersini iyileşme sürecini hızlandırır.

4-) Elma da A,B6,C,E,K vitaminleri olması nedeniyle günde 1 tane yenilebilir.

Omuz Separasyonları ( Akromioklavikuler )

Omuz ayrışmasının tedavisi travmanın şiddetinden ziyade fiziksel gereksinimlerine bağlıdır. (Kozmetik görünüm).
Hafif ayrışmalarda ameliyat gerekli değildir. Fakat ciddi ayrışmalar cerrahi olarak tamir edilmelidir. Cerrahi yumuşak doku yani bağ tamirini içermektedir
Profesyonel sporcular ve ekmeğini eli ile kazanlara cerrahi düşünülse de sonuçlar sıklıkla öngörülemez. Bağ tamirinde ve iyileşmesinde alınan protein ve kollejen iyileşmeyi hızlandıracaktır.

İlk tedavi acil servis de omuzu yavaşça yerine oturtmaktır. Hastaya sakinleştirici ve kas gevşetici ilaçlar verildikten sonra traksiyon uygulanarak yerine oturtulup, kol gövde bandajına alınır.

Omuz  Çıkığı

Daha sonraki tedavi hastanın yaşına, tekrarlayan çıkık durumlarına göre değişir. Hastanı yaşı 25 yaş ve ya daha genç ise ameliyat direk önerilebilir. Tekrarlayıcı çıkıklar cerrahi gerektirir ve yumuşak doku tamirini içermektedir. Bu tamir açık veya güncel tedavi medotu olan artroskopik olarak kapalı yapılabilmektedir.

Omuz Yaralanması Sonrası Hayat

Omuz kırıklarında, çıkıklarında veya separasyonlarda sonrası hayat birkaç hafta veya ciddiyetine göre aylarca etkilenebilir. Bir çok omuz yaralanmaları cerrahi olarak tedavi edilse de edilmese de istirahat ve ya immobilizasyon sonrası fizik tedavi gerektirir.

Eğer yaralanma ciddi değilse, 4-6 haftada hızlı iyileşme ve hayat dönüş olur. Omuz egzersizleri genellikle gereklidir ki bu egzersiz programı sertliği azaltır ve omuz hareket kabiliyetini artırmakta, kas gücünü yeniden sağlamaktadır.

Ortopedi doktoru ile görüşülürken neler konuşulmalıdır?

• Yaralanmanın Tipi?
• Yaralanmanın Şiddeti?
• Tedavi Planı?
• Olası Komplikasyonlar- Riskler?
• Cerrahi Gerekli olabilir mi?
• Tahmini iyileşme süresi?
• Uzun ve kısa vadede bizi bekleyen muhtemel sonuçlar?

Op.Dr.Tahir Mutlu Duymuş
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Key Words : Omuz Travması, Omuz Ağrısı, Ameliyat Şart mı?Omuz Travması sonrası ne yapılmalıdır?