Kalça Kırığı

Kalça Kırıkları uyluğun üst kısmında, kalça eklemi civarında meydana gelir. Kalça kırığının şekli, uzunluğu meydana gelen travmaya bağlı olarak değişir.

Kalça Eklemi Anatomisi Nasıldır? 

Kalça eklemi yapısı topuz ve soketten oluşur. Soket, büyük pelvis kemiği tarafından oluşturulur, topuz ise femur denilen uyluk kemiği tarafından oluşturulur. Kaygan bir yapıya sahip kıkırdak dokusu ise soket ve topuzun etrafını örter ve düşük sürtünme yüzeyleri oluşturur.

Soketin iç kısmında, topuzun yaslandığı ve amortisör vazifesi gören labrum denilen fibrokartilaj bir yarım ay tarzı yapı vardır.

Kalça Kırığının Sebepleri Nelerdir?

Kalça kırıkları en sık olarak yaşlılarda kalça üzerine düşmelerde görülür. Osteoporoz, kanser veya stres yaralanmaları gibi bazı hastalıkların eşlik etmesi kalçayı kırılgan hala getirir. Risk faktörleri için tıklayınız...

Kalça Kırığının Belirtileri

Kalça kırığı olan hastaların, kalça yan ve kasık bölgelerinde ağrı olur. Kalçayı oynatmak, dizini karnına çekmek veya kalçayı kendi ekseni etrafında sağa veya sola çevirmek çok ağrılıdır.

Genellikle bacak kısalmış ve ayak dışa doğru dönük, hareketsizdir.

Kalça Kırığının Tanısı Nasıl Konur?

Kalça kırığında teşhis genellikle röntgen ile konur.

Çok şüpheli durumlarda filmlerde gözükmeyen çatlaklar ise MR ile çok net görüntülenir.

MR çekilemeyen durumlarda Tomografi de çekilebilir.

Kalça Kırığının Tipleri Nelerdir?

Kırığın yerine 3 tiptir; Hangi tedavisin uygulanacağına kırığın tipinin belirlenmesi ile karar verilir. Kalça kırığın tipleri natomik yerlerine göre;

• Subkapital Kırık -- Soket Altı Kırık
• Kollum Femoris Kırığı -- Kalça Boyun Kırığı
• İntertokhanterik Kırıklar

Kalça Kırığının Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kırığın tipine, yerine, hastanın yaşına, genel durumuna ve hayat beklentilerine göre değişmektedir.

Çok nadir durumlarda, hastanın genel sağlık ve tıbbı durumuna göre anestezi riskli olabilir ve bu durumda ameliyat önerilmeyebilir. Bu durumlarda hastanın konforu, ağrısı, anestezi riskleri ve genel durumu tartışılmalıdır.

Hastayı erken dönemde ameliyat etmek, onların genel sağlık durumunu daha olumlu yönde etkilemektedir. Fakat hasta güvenliğini sağlamak ve genel tıbbi durumu maksimize etmek de çok önemlidir. Bu hastanın ameliyat öncesi kalp ve diğer organlar için, tanısal test ve değerlendirmeler için zaman ayıracağınız anlamına gelir.

1- Kalça Kırığında Ameliyat Şart Mı? Ameliyatsız Tedavi Olur Mu?

Sabit, impakte yani iç içe geçerek oturmuş kırıklarda ameliyatsız takip edilebilir. İyileşme döneminde hastanın basması ve yürümesi yasak olup yatak istirahatı önerilir. Bu tür hastalarda kırıkta kayma riski bazen olabilir ve yakın röntgen takipleri gerekir. Fakat ayrışmış kırıkların hemen hemen hepsi ameliyat edilmelidir. Kırıkların birçoğu ameliyatlıktır.

Uzun süreli yatak istirahatinde oluşabilecek yatak yaraları, kan pıhtısı oluşumu, enfeksiyon risklerine karşı önlem almak gerekir.

2- Kalça Kırığında Ameliyat Tedavisi

Femur boyun kırıklarında hastanın yaşına, genel durumuna ve kemik kalitesine bağlı olarak protez veya kemiği kaynatmak için platin düşünülebilir. Çeşitli nedenlere göre çok farklı yaklaşımlar vardır.

• Genç aktif hastalarda kırık hattını kaynatmak için çivileme  veya vidalama planlanabilir. Fakat bu kırıklarda femur topuzunda avasküler nekroz riski yüksektir

• Yaşlı, beklenen ömür kısa veya kaynama ihtimali düşük olanlarda hemen mobilize etmek için total veya parsiyel protez planlanır.

Troktanterik ve Subtrokhanterik kırıklarda ise kaynatma amacı ile kompresyon kalça çivileme en sık kullanılan ameliyat yöntemidir.

Kalça Kırıklarında Ameliyat Süresi Nedir?

Genellikle 1-2 saat arasında sürmektedir.

Kalça Kırıklarında Genel Anestezi Şart Mı?

Kalça kırıklarında sıklıkla bölgesel anestezi yani spinal veya epidural anestezi yapılır. Fakat hastanın genel durumu, eşlik eden hastalıkları, anestezi doktoru ve hastanında isteğine göre genel veya bölgesel olabilir.

Kalça Kırığı Ameliyatları Tehlikeli Mi?

Kalça kırıklarının çoğu ileri yaş, genel durumu düşkün ve kemik erimeli hastalarda olduğu için kırık öncesi ve sonrası risk normal kişilere yüksektir. Ameliyat esnasında ve sonrasında mortalite ve morbitite oranları yüksektir. Kalça kırığı ameliyatının riskleri ve komplikasyonları için tıklayınız...

Kalça Kırığında Ameliyat Olmaz İsim Ne Olur? 

Özellikle ileri yaş ve deplese kırıklarda ameliyat şarttır. Ameliyat olamama halinde hastanın yatalak ve sakat olma ihtimali çok yüksektir. İleri yaş hastalarda erken mobilizasyon ve hastayı hareketlendirme veya yürütme mortalite ve morbititeyi ciddi oranda düşürmektedir. Mortalite ölüm, morbitite ise hastalık oranıdır.

Kalça Kırığı Ameliyatı Sonrası Egzersizler

Rehabilitasyon

Hastalar evlerine veya rehabilitasyon merkezine taburcu olduktan sonra, eskisi gibi yürümek için bir müddet yardıma ihtiyaç duyarlar. Hastalar ameliyat sonrası yataktan kalkmak için fizyoterapist desteği veya tavsiyesi ile teşvik edilmelidirler. Yapılan ameliyata bağlı olarak ve cerrahın izin verdiği miktarca ayağa yük verilir veya verilmez.

En az üç ay süre ile hasta egzersiz yapmalıdır. Yürüyebilmek ve eski haline dönmek için bu çok önemlidir.

Medikal Tedavi

Ameliyat sonrası kan transfüzyonu gerekebilir. Bir müddet antibiyotik kullanılır. Kan pıhtılaşmasına karşı kan sulandırıcılar kullanılır ve antiembolik çorap giydirilir.

Amerika'da her yıl 400.000 den fazla kişinin düşme sonucu kalçası kırılmaktadır. 2050 yılında bu rakamın tahminen yıllık 700.000 civarında olması beklenmektedir.

Bayanlarda erkeklere nazaran 3 kat fazla görülmektedir. 50 yaşından sonra kalça kırık oranı artmaktadır ve her 5 yılla birlikte yaş artıkça risk 2 katına katlanarak çıkmaktadır. 90 yaşında her 2 bayandan birinin kalçası kırılmıştır.

Kalça kırıklarının;

• % 25 tam iyileşmekte,
• %40 evde bakım hastasına dönüşmekte,
• %50 si yürüteç kullanmak zorunda,
• %25 i ise bir yıl içinde ölmektedir.

Amerika'da her yıl kalça kırıkları nedeniyle 250 000 kişiye total kalça protezi ameliyatı yapılmaktadır.

Risk Faktörleri ve Kalça Kırığı Neden Olur?

• Yaş: 65 yaş üstü risk çok artar
• Cinsiyet: Bayanlarda 3 kat fazla, özellikle menopoz sonrası
• Genetik: Asyalılarda daha sık
• Kişisel: Alkol ve sigara tüketimi
• Beslenme: Süt ve süt ürünlerini az tüketme
• Fiziksel yetersizlik: Kireçlenmelerde dengeli yürüyüş bozulur
• Zihinsel Durum: Demans hastalarında sık
• İlaçlara bağlı yan etki
• Hastalıklar: Böbrek yetmezlikleri

Kalça Kırıkları  Ne Kadar Ciddi?

Ortopedik cerrahide teknolojik ilerlemeler ve bakımın artması ile kemik iyileşmesinde güzel sonuçlar alınmasını sağlamaktadır. Birçok kalça kırıkları hayatının geri kalanında evde bakım veya aile bireylerinin yardımına ihtiyaç duymaktadırlar. Bir çok kalça kırıklı hastalar hastane tedavileri tamamlandıktan sonra uzun süreli olarak bakım ve rehabilitasyon servislerine alınmaktadırlar. Yaklaşık yarısı hayatlarını yürüteç kullanarak idame ettirirler.

Hastanede kalış süreleri yaklaşık 2 haftayı bulabilmektedir. Yıllık sağlık bütçesine maliyetleri Amerika'da 11 milyar dolardır.

Kemikler Neden Zayıflar ve Kırılgan Hale Gelir?

Kemik yaşayan bir dokudur. Kalsiyum ve proteinden oluşur. Yüksek kalsiyum içeriği kemiği güçlü kılar. Kemikler sürekli olarak yenilenmektedir. Sürekli kalsiyum kana verilir ve yerine yenileri konulur. Fakat kemikte, kalsiyum salınımı olur ve yerine yenisi konulamaz duruma gelirse osteoporoz denilen kemik erimesi meydana gelir. Bu durumda kemiğin mukavemeti azalır ve kırılgan hale gelir.

Vücutta kemik kaybı ilk olarak bel, kalça ve el bileklerde görülür ki yaşlılarda en sık kırılan noktalarda burasıdır.
Kemik erimesi genellikle 35 yaş sonrası başlar ve ileri yaş da genellikle bayanlarda %30-50, erkeklerde 20-30 unu kaybederler.

Bayanlarda menopoz sonrası östrojen dengesinin bozulmasıyla kemik erimesi hızlanır. Menopoz sonrası her yıl kemik mineral dansitometre ile kesinlikle kemik taraması yaptırılmalıdır.

Osteoporoz Nedir?

Osteoporoz, gözenekli kemik demektir. Kemik erimesi olup özellikle bayanlarda, menopoz sonrası sık görülür.

Kesin nedeni net olarak bilinmemektedir. Fakat bir dizi risk faktörü vardır;

• Yaşlanma
• Sigara ve alkol
• Şehir hayatı
• Genetik: Asyalılarda sık
• Aşırı kortizon ve stroid kullanımı
• Sedanter yaşam

Erken teşhis ile bir takım önlemler alınarak ilerlemesi önlenebilir ve tedavi edilebilirler. Bu nokta önemli, çünkü kalça kırıklarının temelinde kemik erimesi sık görülen bir risk faktörüdür.
Güncel tedaviler ile kemik kaybı azaltılabilir fakat kesin kanıtlanmış bir tedavi metodu yoktur.

Kemik erimesini nasıl önleyebilirim?

Beslenme

Bir takım basit ve ucuz önlemler alınarak kalça kırıklarının önüne geçilebilir.
Şöyle ki:   Kalsiyum ve D vitamini

Günlük kalsiyum ve D vitamininden zengin beslenilmelidir.

Günlük 800mg kalsiyum alımı önerilmektedir.

Ulusal Sağlık Enstitüleri şunu önermektedir;

• 19 yaş altı hamile günlük 2000 mg
• 19 yaş üstü hamile günlük 1400 mg
• Menopoz öncesi günlük 1000 mg
• Menopoz sonrası östrojen kullanıyorsa günlük 1000 mg
• Menopoz sonrası östrojen almıyorsa günlük 1500 mg
• Orta yaş erkekler günlük 1000 mg

Günlük 400 IU D vitamini önerilir. Bir bardak sütte ise 100 IU mevcuttur.

Egzersiz

Egzersiz kemik kaybını minimuma indirir. Yürüyüş, koşu, merdiven çıkma gibi basit sporlar yapılabilir. Ulasal sağlık enstitüsünün önerisine göre başlangıçta haftada 2 kez 5-10 dakika ile başlayıp yavaş yavaş artırarak haftada 4 kez ve 15-30 dakika ulaşabilirsiniz.

Kalça kırıklarını önlemek için evi güvenli hale getirme!

Kalça kırıklarının büyük bir kısmı evde düşme ile oluşur. Bazı güvenlik önlemleri;

Merdivenler

• İyi bir ışıklandırma sağlanmalı ve her basamak görülmeli
• Ayağınızın takılmasına sebep olacak kilim ve halıları kaldırın veya kenarlarını yapıştırın
• Merdivenlerde ve yürüme alanlarına nesne ve süs eşyası bırakmayın
• Merdivenlere halı koymayın
• Merdiven kenarlarında veya duvar tarafında korkuluk olmalı

Banyo

• Kaygan paspasları kaldırın
• Küvet kenarlarına tutanak barlar yerleştirin
• Abdest almak için alçak bir lavabo ve oturmak için tabure temin edin

(Müslüman toplumlarda en sık sabah namazı için yüksek lavabolarda abdest alırken kalça kırılması görülmektedir)

Yatak Odası

• Eşyalarınız dağınık olmamalı
• Yatağın yanında fener veya lamba olmalıdır
• Yatak odası ile banyo arasına gece lambası takın ve gece açık kalsın
• Salon veya Oturma Odası
• Düşük seviyeli dergi rafları veya saksıları kaldırın
• Elektrik veya telefon kablolarını kaldırın
• Sandalye ve taburelerin üstüne çıkmayın

Mutfak

• Yere dökülen yiyecekleri hemen temizleyin
• Kaymaz yer cilaları kullanın 

Key Words : Kalça Kırılması, Osteoporoz, D vitamini, Kalsiyum, Egzersiz, Kalça Kırıkları, Güvenli Yaşa