Sporcu Bayanların Triadı -Hastalığı-

Kızlar veya tüm bayanlar için spor ve egzersiz, sağlıklı yaşam için çok önemlidir. Bir çok bayan ince vucut ve düşük kilolu olmayı hedeflemekte ve bu amaçla az yemek yemekte ve çok egzersiz yapmaya çalışmaktadır. Bazen bu hedefler takıntı boyutuna kadar varabilmektedir. Bu durum uzun dönmede kişibin sağlığını olumsuz etkilemekte, hatta ölümcül durumlara yol açabilmektedir. Bu zorlayıcı durum spor performansını bozabilir bazende egzersizleri azaltmayı yada durdurulmasını gerektirebilir.

Aşırı egzersiz ve diyete bağlı olarak, özellikle genç bayanlarda birbiriyle ilişkili üç tür hastalık aynı anda görlebilir.

Bu üçlü hastalığın aynı anda görülmesine “Sporcu Bayan Triadı” veya sporcu bayanların üçlüsü denilmektedir. Bunlar;

1-Düzensiz Beslenme: Anormal beslenme alışkanlıkları, aşırı egzersiz vucudun yeterli beslenmesini engeller.

2-Menstrüel Disfonksiyon (Adet Düzensizliği): Zayıf beslenme, düşük kalorili alım, aşırı fiziksel aktivite ve egzersziler vucut yağını azaltır ve hormanol sistemde bozulmalara yol açar. Bir çok hormon vucut yağlarından üretilmektedir. Bu nedenle vucudumuzda bir miktar yağ olmalıdır.

3-Premature Osteoporoz (Erken Osteoporoz): Kemik yoğunluğunda azalmaya osteoporoz denir. Bayanlarda genellikle menopoz sonrası kemik erimesi ile karşılaşılır. Beslenmenin bozulması ve buna düzensiz menstrüel siklüsların eklenmesi ile hormanal sisteminde bozulmasıyla kemik yoğunluğunda azalma veya ostoporoz gelişir.

Bayanlar Neden Risk Altında?

Moda veya reklamcılık sıklıkla bayanları sağlıksız kilo seviyelerine ulaşmalarını zorlamaktadır. Bazı bayanlarda bu hedefe ulaşmak için moral bozukluğu ve depresyon gibi psikolojik sorrunlarada yol açabilir. Sürekli kilolu olduklarını düşünmek ve daha az yemeye ve aşırı egzersiz yapmayla sonuçlanmaktadır. Bazen sporcu bayanların antronörleri, ailesi veya çevrelerinden gelen baskılarda söz konusudur.

Sporcu bayanlar su soruların cevabını düşünmelidirler!!!

• Vucudunuzdan memnun değilmisiniz?

• İnce bir vucuda sahip olmak mı istiyorsunuz?

• Kilolarınıza sürekli odaklanıyor musunuz?

Eğer bu sorulara evet cevabı verdiyseniz, anormal beslenme ve aşırı egzersiz yapma potansiyeline sahip olma riski altında olabilirsiniz.

1-Düzensiz Beslenme

Genellikle hasta olduklarını kabul etmemelerine rağmen beslenme davranışları kompleks ve karmaşık rahatsızlıklara sahiptirler. Bu kişiler zihinsel olarak vucut şekli ve ağırlıkları ile meşgul olup zayıf beslenme alışkanlıklarına sahiptirler. Bir çok düzensiz ve karmaşık beslenme formları vardır. Anorexia nervosa da yedikten sonra kendi kendilerine kusarlarken, Bulimia da aşırı beslenme ve ishal olma durumları söz konusudur.

Bazıları uzun süre açlık periyotlarına girerken, kimileri beslenmeyi ciddi oranda azaltırlar. Diyet hapları kullanlar, diüretik veya laksatif hapları kullanabilmektedirler. (Diüretik : İdrar söktürücü, Laksatifler; İshal yapıcı). Bunun yanında aşırı egzersiz ile kilolarını daha fazla azaltmaya çalışabilmektedirler.

Bayanlarda beslenme bozukluğu erkeklerden daha sık görülür. Bu hastalık dehidratasyon, kas güçsüzlüğü, kas erimesi, kalp ritim bozukuğu, böbrek hasarı gibi birçok ciddi problemlere yol açabilir. Yeterli miktarda kalsiyum alınamadığı için kemik kaybı veya ostoporozda görülür. Özellikle büyüme çağındaki lerde bu durum daha kötü kemik kalitesi ile sonuçlanabilir. Menstrüel disfonsiyon ve hormon imbalansı nedeniyle kemik yoğunluğunda ciddi azalmalar görülebilir.

Bu rahatsızlıkta kas dokularında nekroz ve zedelenme olduğu için protein ve hidrolize kollejen kullanımı yeniden yapımı ve rejenerasyon üzerine çok etkilidir. Ayrıca kas inşasında gerekli vitamin, mineral alımı ve dolaşım düzenleyici gıda takviyesi ektra katkı sağlayacaktır.

2-Adet Düzensizliği - Menstrüel Disfonsiyon-

Üç veya daha fazla döngünün arka arkaya aksaması durumunda endişe edilmelidir. Normal menstrüel siklüsda salınan östrojen hormonu güçlü bir kemik yapısının oluşumuna yardımcı olur. Amenore veya menstrüel siklüsün olmaması östrojen hormon seviyelerinde düşmeye yol açar. Kemiğin esnekliğini ve gücünde azalmaya yol açar.

Özellik genç yaşlarda kemik erimesi ile karşılaşmak ilerleyen yaşlar için çok risklidir. Çünkü menopozla birlikle senil veya yalılığa bağlı osteoporoz kemik kaybını daha fazla artırarak çok ciddi kırılgan bir kemik yapısıyla karşı karşıya kalmak demektir. Bu durum stress kırıklarında artış ve basit düşmelerde kolay kalça kırıklarına ve omurga kırıklarına yol açabilir. Ayrıca normal menstrüel siklüs gebelik içinde gereklidir.

3-Premature Osteoporoz – Erken yaşta düşük kemik yoğunluğu-

Kemik dokusu zayıf ve kırılgan hale gelmiş demektir.

Yukarıda analatılan triad bulguları varsa hekime başvurulmalıdır. Doktorunuz size muktemelen aşağıdaki soruları soracaktır. Cevaplarını düşünmelisiniz. Kilo verirken ve egzersiz yaparken sağlıklı kalabilmeliyiz.

• Fiziksel aktivite için ne yapıyorsun, beslenme için ne yiyorsun?

• Kaç yaşında adet görmeye başladın ve düzenli mi?

• Cinsel yönden aktif isen doğum kontrol hapı kullanıyor musun? Hiç hamile kaldın mı?

• Hiç stress kırığı yaşadın mı?

• Kilolarında sürekli aşağı yukarı değişkenlik var mı?

• Herhangi bir rahatsızlığın için ilaç kullanıyor musun?

• Ailende troid veya osteopoz hastalığı hikayesi var mı?

• Hayatında stres oluşturan faktörler var mı?

Op.Dr.Tahir Mutlu Duymuş
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Etiketler; Sporcu bayan; Adet düzensizliği, Beslenme bozukluğu, Kemik erimesi, erken osteoporoz, prematüre ostoporoz, menstrüel disfonsyon