Ayak Bileği Burkulması

Ayak bileği burkulması çok sık görülür. Spor yapanlar, yapmayanlar, çocuklar veya erişkinler kısacası herkes ayak bileği burkulması ile karşı karşıya kalabilir. Fakat sıklıkla sportif aktiviteler sırasında meydana gelir.

Ligament veya diğer bir ismiyle bağ dokusu ayak bileği eklemindeki kemiklerin birbirine tutunmasını sağlar. Özellikle kıvrılma, dönme ve yuvarlama hareketlerinde ayak bileğinin stabilitesini korurlar

Ligamentler elastik bir yapıya sahiptirler fakat elastikiyetleri veya gerilmeleri sınırlıdır. Ayak bileği normal sınırların üzerinde burkularak gerildiği zaman ligamentlerde zedelenme ve şişme meydana gelir. Aşırı burkulmalarda ise yırtılma meydana gelir.

Burkulmanın Mekanizması

Ayak bileği, içe veya dışa aşırı burkulursa ligamentlerde aşırı gerginlik oluşur. Burkulma ciddi seviyelerde olursa, ligamentlerde yırtılma meydana gelir. Bu durum ayak bileğinde dengelerin bozulmasına ve düz zeminde yürüyüşün problemli hale gelmesine sebep olur. Yırtık esnasında ayak bileğinden pop sesi veya kopma sesi alabilirsiniz akabinde ayak bileğinde ağrı ve şişlik oluşur.

Burkulma kendi içinde şiddetine göre hafif, orta ve ağır şeklinde üçe ayrılır.

• Hafif : Bağların hafif düzeyde gerilmesi ile olur ve hasar minimaldir.
• Orta : Ligamentlerde kısmı yırtık oluşur. Ayak bileği hareketlerinde belli pozisyonlarda esneme ve gevşeme olur.
• Ağır : Ayak bileği bağlarında tam yırtık olur. Ayak bileği muayenesinde itme ve çekme ile güvensizlik olur. Ciddi düzeyde şişme ve morarma olur.

Klinik Bulgular ve Teşhis

• Ayak bileğinde ağrı ve şişlik
• Morarma

Bu durumda doktora başvurmalısınız. Röntgen çekilmelidir. Çünkü kırık oluşumunda da aynı şikayetler mevcuttur.

Doktorunuz burkulmanın derecesini anlamak için muayne etmek isteyecektir. Muayane ağrılıdır.

Ciddi yırtıklarda ayak bileği MR ile bağların durumu degerlendirilir.

Tedavi

1- Cerrahi Dışı Tedavi

Şişlik ve ağrıdan dolayı yürüme sıkıntılı hale gelir. Yüreme ile ağrı rahatsız edici düzeyde ise degnek kullanabilirsiniz. Burkulmanın derecesine şişlik ve ağrı en az bir hafta sürer. Bu süre zarfında atel ve değnek kullanılabilir.

Ayak bilek burkulmalarında iyileşene kadar dinlendirmek gerekir. İyileşme dört haftadan altı haftaya kadar sürebilir. Ciddi seviylerde daha uzun sürebilir.
İyileşme periyodunun ilerleyen dönemlerinde eklem hareketleri ve egzersizler önerilir. Bu egzersizler eklem sertliğini azaltır ve pozisyon, oryantasyon, hareket gibi propioseptif duyularının gelişimin sağlar.Tam yırtıklarlar bile genellikle alçı veya atel ile iyileşirler. Fakat yırtık kronikleşir ve ayak bileğinde güvensizlik ve sık burkulmalara yol açan güvensizlikler gelişirse cerrahi plalanabilir.

Grade 1 burkulma için RICEprotokolü çoğu sportif yaralanmalarda etkilidir;

• R..Rest; Dinlenme... Koltuk değneği kullan
• I...Ice ; Buz .... Günde birkaç kez, her seferde 20 dk soğuk kompres
• C..Compression ; Sıkıştırma... elastik bandaj kullan
• E..Elavation ; Yükseltme... Şişliği azaltmak için kalp seviyesinin üstünde tut

Ağrı ve şişlik için nonsteroid ilaçlar kullanılabilir.

Ağrı ve şişlik geçtikten sonra, tam eklem hareket açıklığı, dayanıklılık, güç, hız, kondisyon ve çevikliğin geri kazanmaya ihtiyacınız olabilir. Doktorunuz bunları geri kazanmak için size gerdirme, güçlendirme ve esnetme egzersizleri verecektir.

Grade 2 burkulmalarda ilk tedavi aynı fakat iyileşme uzun ve ayak bileği immobilizasyonu için alçı ve splint konur.

Grade 3 burkulmada iyileşme daha uzun tedavi grade iki ile aynıdır. Kısa bacak alçıda 2 veya 3 hafta kalması gerekir. Fakat ayak bileğinde kalıcı stabilite kaybı olabilir ve güvensizlik oluşabilir. Uzun dönemde ameliyat nadiren gerekebilir.

Kronik ayak bilek problemlerinden korunmak için fizik tedavi önemlidir. Ağrı ve şişlik azalması açısından elektrik stümülasyonu ve ultrason uygulanır. İlk yaklaşım eklem hareket açıklığını artırmaya yöneliktir.

Daha sonra gerdirme, güçlendirme ve propioseptif duyulara yönelik egzersizler verilir.

Ayak bileği burkulması 3 fazda iyileşir;

ilk hafta dinlendir, koruma ve ağrı ile şişliği azaltma

ikinci hafta eklem hareket açıklığını artırma, gerdirme ve esneme egzersizleri
üçüncü haftadan sonra günlük aktvitilere yavaş yavaş dönüş. Ayak bileği çevirme ve döndürme hareketlerinden uzuak durun. Kendinize güven oluştugunda aktif spora dönebilirsiniz.

2- Cerrahi Tedavi

Nadiren gereklidir. Uzun dönemde ciddi yırtıklarda ayak bileğinde stabilite kaybı, güvensizlik ve sık burkulma olursa ameliyat planlanır.

Burkulmalardan Korunma

Ayak bileği burkulmalarını önlemek için iyi bir kas, bağ dengesi ve esnekliğine sahip olmak gerekir.

• Sportif aktivite öncesi ısınma egzersizleri yapın
• Yürüme, koşma sırasında zemine dikkat edin
• Fit ayakkabılar kullanın
• Fitness yaparken yorulma ve zorlanma hissi oluşursa ara verin

 Op.Dr.Tahir Mutlu Duymuş

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Key Words:Ayak bileği burkulması, Ayak bileği tedavisi, Ayak Bilek Ağrısı, Ayak bileği yaralanmasında en çok zarar gören bağ hangisi? , Ameliyat şart mı?