Bel Ağrısı

Her insan hayatı boyunca en az bir kez bel ağrısı tarifler. Toplumda %80 oranında görülür. Ağrının seviyesi kişiden kişiye değişmekle birkilte hafifde olabilir ciddi de olabilir. Bazen uzun bazen kısa sürebilir. Bel ağrısı meydana geldiğinde günlük aktiviteleri yerine getirmek zorlaşabilir.

Anatomi

Bel ağrısı anlamak için beli meydana getiren anatomik yapıları ve nasıl çalıştıklarını bilmekte fayda var. Biyomekanik bilgisi hastalıkları anlamada çok önemlidir.

Bel veya omurga sistemi, üst üste tugla gibi dizilmiş omur denilen küçük kemikler, bu kemiklerin oluştırdugu kanal sisteminin içinden geçen omirilik siniri, omurlar arasında yer alan diskler, omurları birbirine bağlayan bağlar ve bunların çevresinde yer alan kaslardan meydana gelir. Kısacası omurga;

• Omurlar
• Diskler
• Omirilik sinir
• Bağlar
• Faset eklemler
• Kaslardan oluşur.

Omur kemikleri vertebra olarakda isimlendirilir.

Vertebra (Omur)

Bu kemikler beyinden çıkıp vucudumuza dagılan omirik sinirlerinin geçtiği omurga kanalını meydana getirir. Beş bölümden oluşur;

• Servikal (Boyun) Bölge: 7 adet omur vardır. Boyun bölgesi olarak geçer.
• Thorasik(Sırt) : 12 adet omurdan oluşur ve sırt bölgesi olarak isimlendirilir.
• Lomber (Bel) : 5 adet nadiren 6 adet omurdan oluşu ve bel bölgesi olarak adlandırılır. İnsanlarda en sık aprıyan omuga bölgesidir.
• Sakrum ve Koksiks : En alt bölgeler olup birbirne kaynamış diğer omurlandan oluşur. Genellikle travmaya maruz kalma sonucu ağrı oluşur. Koksiks kuyruk sokumu olarak isimlendirilir.

Omirilik Kanalı ve Sinir (Spinal Kord)

Vucudumuzun elektrik kabloları olup beyin ile kaslar arasında haberleşmeyi saglarlar. Bu sinirler omirilik kanalından, omrgalar arasında yer alan percerelerden çıkarak vucuda dağılırlar.

Kaslar ve Bağlar

Omurlar buyunca uzanırlar ve birbirine olan bağlantılarını sağlarlar. Dik duruş ve dengeyi sağlarlar.

Faset Eklemler

Omurgalar arasındaki eklemler olup hareketi saglarlar.

Diskler

Vertebralar arasında yer alır. Şok emici etki ile amortisör vazifeleri vardır. Omurganın yaylanmasını ve esnekliğini sağlarlar. İki kısımdan oluşur;

1. Anulusus fibrosus: yüzük şeklinde ve vertebraları birbirne bağlar.
2. Nukleus pulposus: Anulus fibrosusun ortasında yer alan jel kıvamında esnek sok emici etki görevi olan bir yapıdır.

Tanımlama

Bel ağrısı kişiden kişiye farklılık gösterir. Ağrı ani olarakda başlayabilir, yavaş yavaşda başlayabilir. Ağrılar aralıklıda olabilir, süreklide olabilir. Fakat bir çok vakada birkaç hafta ağrı yapar ve kendiliğinden geçer.

Sebepler

Bel ağrısının birçok sebepleri vardır. Bazen ağır bir şey kaldırma sonrası görülür bazende hiç neden yokken ortaya çıkabilir.
Yaşlandıkça omugalarımızda bizle birlikte yaşlanmakta ve kireçlemektedir. Yaşlanma eklemlerde veya omurgalarda dejenerasyonlara neden olmaktadır. 30 yaşından sonra omurgalarda değişiklikler başlamaktadır. Fakat bu değişiklikler genellikle ağrı yapmazlar.

Bel ağrısının temelinde genellikle şunlar vardır;

 Aşırı Aktiviye-Zorlama

Bel ağrısının en sık sebeplerinden biridir. Aşırı aktivite ile bel kasları ve bağları gerilerek zorlanır ve ödem yapar. Rutin dışında, her zaman yapılmayan bir aktivite sonrası kas katılıgı gelişir ve bu şekilde meydana gelir. Örnegin ev taşıma, karlı havada kar küreme, odun kırma vs. bunlar gelip geçici bel agrılarına yol açabilir.

 Disk Yaralanması

Bazı insanlarda uzun süre bel ağrısı geçmez. Bu durumda omurlar arasında yer alan disk yaralanması veya hastalıklarından süphelenir.

Disk Yırtıkları

 Diskin dış kısmında yer alan anulus fibrosisin yırtılnası sonucu ödem olur ve ağrı gelişir. Ağrı bir haftada sürebilir birkaç ayda sürebilir. Bazı insanlarda ağrı uzun sürer bazılarında kısa sürer fakat bu farklı durumun nedeni net olarak bilinmemektedir.

Disk Fıtıkları (Herniasyon)

Bel ağrısının diğer bir yaygın sebebi disk fıtıklarıdır.En sık görülen disk yaralanmalarındandır. Halk arasında fıtık olarak bilinir. Disk yapısında yer alan nukleus pulposuzun anulus fibrosusdan dışarı taşması olarak bilinir. Disk yırtığı veya yaralanması zemininde gelişir. Taşmış bir disk omirilik siniri veya dallarına bası etkisi yapabilir ve ağrıya yol açabilir.

Fıtıklaşmış veya herniye olmuş bir disk sinir köklerine bası yaparak ayak, bacakta veya kalçada ağrıya yol açar. Buna siyatik denir.
Disk fıtığı ağır kaldırma, çökme veya ani hareket sonucu olarak görülebilir.

 Disk Dejenerasyonu

Yaş ile birlikte disk yıpranır ve küçülür. Bazı durumlarda, disk çöker ve omurlar birbirne sürter. Ağrı , sertlik veya bel tutulması meydana gelir.Mekanik aksın bozulmasına yol açar. Bu durum facet eklemlerde kireçlenme ve zaman içerisinde omirilik kanalında darlık (spinal stenoz) ile sonuçlanır.

 Dejeneratif Spondilolistezis

Yaşlanma ve aşınma sonucu omurganın bağlarında ve eklemlerinde yetersizlik gelişir. Bu durumda bir omur diğer omurun üzerinde öne kayıp yer değiştirebilir. Eğer bu kayma çok olursa omirilik kanalında darlık ve soinal sinire bası meydana getirir.

 Spinal Darlık (Stenoz)

Omirilik kanalının çeşitli sebeplerden dolayı daralması ile oluşur.Disklerde yıpranma ve kireçlenme meydana gelince oluşur. Eklemlerde yetersizlik oluşunca oluşan kemik spurları (kireçlenme) omurgayı desteklemeye çalışır. Kireçlenme sonucu bağlar zayıflar ve omirilik kanalı daralır.

 Skolyoz

Özellikle çocuklarda gelişir ve omuganın yana eğrilmesine yol açan bir deformitedir. Spinal yapıda zamanla bozukluklar gelişir.

Diğer Sebepler

Bel ağrısının çok sebebi vardır. Bunların bazıları çok ciddi kaynaklı olabilir. Vasküler, kanser vey enfeksiyon kaynaklı olabilir.
         

          Şikayetler;

• Bel ağrısı çok çeşitlidir. Keskin veya bıcak batar tarzda olabilir. Sızlama, acı veya kramp şeklinde olabilir. Altta yatan sebebe göre ağrı değişir.
• Farklı klinik tablolar olabilir;
• Bel ağrısı eğilme ve dikelme ile kötüleşebilir.
• Oturma ile kötüleşebilir.
• Ayakta ve yürürken kötüleşebilir.
• Bazen iyi bazen kötü olabilir. Sürekli olabilir.
• Kalça bazen topuğa kadar yayılabilir.
• Siyatik ağrısı ise genellikle fıtık ile ilişkilidir. Kalça ve bacak ağrısı eşlik eder. Fakat bazen siyatik ağrısına bel ağrısı eşlik etmeyebilir.
• Beklenmedik kilo kaybı, gece terlemesi, siddetli bel ağrısı , ateş ve titremem olursa ciddi bir durum tetkiki açısından en kısa sürede bir hekime başvurmalısınız.

Tanı ve Testler

Hekiminiz kinik sorgulma ve muayenenizi yapacaktır. Sinir muayenesi, eklem hareketleri ve kas güçleri değerlendirilir. Görüntüleme olarak;

Röntgen : Kemik yapıları iyi gösterir. Kireçlenme, daralma , deformiteler, kırık, şıkık ve bel düzleşmesi değerlendirilir. Ayriyetten kemik tümörleri ve enfeksiyonları hakkında bilgi verir. Fakat diskler, sinirler, ve kaslar değerlendirilemez ve görünmez.

MR : Kas, sinir ve disk yapıları çok detaylı gösterir.

Tomografi : Kemik yapılarını çok net değerlendirir.

Kemik Sintigrafisi: Kanser ve enfeksiyonda kemik taraması açısından değerlidir.

Kemik Mineral Dansitometri: Osteoporozda kemik yoğunlugunu iyi değerlendirir.

Tedavi

Genellikle bel ağrısının tedavisi 3 kategoriye ayrılır;

• Medikal Tedavi
• Fizik Tedavi
• Cerrahi Tedavi

1- Cerrahi Dışı Tedavi

• İlaç tedavisi: Ağrıdan kurtulmak için bir çok ilaç tedavisi vardır.
• Düşük yan etkili aseteminofenler (parol gibi)
• Stroid olmayan yangı giderici güçlü ilaçlar
• Morfin benzeri narkotik ilaçlar
• Steroid benzeri lokal veya sistemik ilaçlar

Fizik Tedavi: Bel egzersizleri, korseler, çekmeler ve fizik tedavi uygulanır

2- Cerrahi Tedavi

Yukarıdaki tüm yöntemlere ragmen ve 6 aydan fazla süren ağrılarda cerrahi seçenekler ön plana çıkar. Cerrahi yöntemler omurga füzyonu ve disk çıkarılmasıdır.

Bel Ağrısından Korunma Yöntemleri

Kesin bir kurtuluş yöntemi yoktur. Fakat bazı önlemler alınabilir.

• Aerobik eğzersizler ile güçlü bel kasları
• Ağır kaldırarak beline yüklenme
• Fazla kilolarından kurtul
• Sigarayı bırakmalısın
• Oturma ve yatma pozisyonların sağlıklı olmalıdır.

Doç.Dr.Tahir Mutlu DUYMUŞ  

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Key Words : Bel ağrısı, Bel tutulması, Bel ağrısının nedenleri?, Sırt agrısı,skolyoz nedir? Ameliyat Şart mı?